Ik las laatst een boekje over advaita van Daan Goedhart (titel: Advaita of directe werkelijkheid?), waarin hij zegt: ‘Ik en mijn leven zijn één’. Dat vind ik zó raak gezegd. ‘Ik’ en ‘mijn leven’ zijn twee begrippen voor precies hetzelfde. Geen millimeter verschil.
Wauw, laat dat eens tot je doordringen. Er is hier niet iemand die dit leven leidt, of die als een soort regisseur een succes van zijn leven kan maken en er zelf dus een beetje buiten staat. Nee, ik gebeur helemaal vanzelf. Zoals alles helemaal vanzelf gebeurt!
Je moet mij natuurlijk niet zomaar geloven. Dus kijk eens naar een voorwerp in de ruimte waar je nu bent en vraag je af: kan ik hier echt iemand vinden die kijkt? Als je ‘ja’ zegt, wie is het dan die die iemand waarneemt? Vergeet alles wat je ooit hebt geleerd en kijk. Is er hier iemand die dit leven leeft? Of is er alleen het leven zelf, dat je ‘ik’ noemt? Ben jij dit lichaam? Ben jij deze gevoelens of gedachten? Of wordt dat allemaal gewoon ervaren, heel eenvoudig, helemaal vanzelf? Natuurlijk erváár je dit lichaam. Maar bén jij het lichaam omdat je het ervaart? Waarom zou je dan niet tegelijk alle andere dingen zijn, die je immers ook ervaart?
Dit leven is steeds precies wat het op dit moment is: het ervaren van wat is. Daar kan nu een gedachte over opkomen; die wordt dan ook gewoon ervaren. Meer niet. Je bent niet eens een leegte die een wereld ervaart, zoals je advaitisten en boeddhisten soms hoort zeggen. Nee, je bent niet twee. Je bent werkelijk één. Of beter gezegd: er is één. En dat is precies wat hier nu is, dus niet iets abstracts of iets dat eigenlijk ergens anders is. Alle gevoelens in dit lichaam worden ervaren, net als alle indrukken van buiten het lichaam. Maar wie ervaart? Wie is dit? En wat wordt er gezien en gehoord? Er is hier helemaal niemand te vinden. En ook geen objecten, alleen kijken en horen zélf. Wat een mysterie!
Over dat laatste, dat er geen objecten zijn, kan ik nog wel wat uitleggen. ‘Materie’ is niet echt ‘iets’, zeggen de kwantumwetenschappers. Je zou kunnen zeggen: er is energie met intelligentie, dat zichzelf ervaarbaar maakt als de wereld van vormen en kleuren die we elk moment via de zintuigen ervaren. Alles is energie met intelligentie, er is helemaal niets ánders dan dat. Ook dat wat je ‘ik’ noemt, is energie met intelligentie. Materie is ‘gemaakt van’ ervaren, van dit gewaarzijn dat hier en nu zichzelf waarneemt via ‘jouw’ ogen. Zonder ervaren is er geen wereld van vormen en kleuren.
Wat je in de advaita ook hoort zeggen: ‘Wat je kunt waarnemen ben je niet’. In zekere zin is dat waar. Zolang je je identificeert met een object (bijvoorbeeld dit lichaam, deze herinnering of dit gevoel), kun je er zeker van zijn dat je dat nu juist niet bent. Maar je bent ook niet iets ánders. Je bent het ervaren zelf.
Zoals ik Tony Parsons eens hoorde zeggen tijdens een satsang: “Jij hébt geen leven. Er ís leven, en dat is wat jij bént.”
Het lijkt alsof er hier iemand is die een wereld ervaart, omdat je gewend bent aan dat idee. Maar je zult nooit iemand kunnen vinden hier die los staat van het ervaren, en ook geen wereld daar die losstaat van het ervaren. Jij, wereld en ervaren zijn één. Het is alle drie hetzelfde. Geen millimeter verschil.
Voor mij lijkt de wereld een solide, onafhankelijk bestaan te hebben op de momenten dat er iets gebeurt wat ‘ik’ niet wil, waartegen weerstand wordt ervaren. Dan geloof ik de gedachte en meteen lijkt er een splitsing te ontstaan, die de schijn van ‘een ik hier’ en ‘een wereld daar’ oproept. Wanneer ik het onprettige gevoel onbelemmerd door me heel laat gaan, lost de splitsing weer op. Ik neem dan de tijd het gevoel van afkeer te ervaren, dat gevoel is er immers, en zodra dat gevoel helemaal is gevoeld, verdwijnt het. Waar het naartoe is? Geen idee. Maar er is weer ontspanning, en de wereld doet zich weer voor als wat het is: puur ervaren. Dit is een vorm van zelfliefde die me gelukkig maakt omdat het me laat zien dat ik zelf dat geluk ben: ik en mijn leven zijn één.
Dus dit hele ‘gewone’, dagelijkse leven dat je leidt, ziet zichzelf per moment ontvouwen via zijn eigen ogen, wat jij jouw ogen noemt. Het zijn dezelfde ogen: die van de werkelijkheid. Geen millimeter verschil.