‘Tegenover elk verlangen staat een even grote angst.’ Deze wijze woorden hoor ik rond 2005 van mijn tantra-docent.
Verontwaardigd zit mijn cliënt tegenover me. Hij roept: ‘Maar iedereen wil toch gewoon een leuk leven? Ik wel in elk geval! De dingen die niet fijn voelen die willen we toch gewoon niet? Dat is toch normaal?’ Ik vraag hem waarom hij naar mij toe is gekomen. ‘Ja,’ zegt hij, ‘omdat ik me gewoon niet gelukkig voel. Niet altijd tenminste.’
Het verlangen van mijn cliënt is om zich altijd heppie-de-peppie te voelen. Veel mensen willen dat. De realisering van dat verlangen kan de vorm krijgen van veel geld verdienen, altijd maar lol maken, verliefd worden, verlicht raken, noem maar op. Mensen streven naar een soort luilekkerland dat eeuwig duurt, of in elk geval de rest van hun leven. Zelfs in de Bijbel wordt ons een hemel voorgespiegeld vanuit het kinderlijke verlangen dat het voortaan altijd fijn zal zijn, en de andere kant nooit meer de kop op zal steken: ‘Vanuit de hemel hoorde ik een stem luid zeggen: “Dit is de plaats waar God voortaan bij de mensen zal wonen. Zij zullen zijn volk zijn en God Zelf zal bij hen zijn. Hij zal hun God zijn. Hij zal alle tranen van hun ogen afvegen. En de dood zal er niet meer zijn. Niemand zal nog verdrietig zijn, treuren of pijn hebben.”’ (Openbaring 21:3-4).
Wat staat er tegenover dit idee van geluk? Wat is de andere kant van de medaille? Dat is de plek waar onze angst huist. Onze pijn. De gevoelens die ons als kind door de omstandigheden overvielen en die we toen hebben weggestopt omdat ze te groot voor ons waren. Het is voor een kind domweg niet te doen als het regelmatig wordt uitgelachen, geslagen, vernederd. Of als het nooit eens liefdevol wordt aangeraakt of zich niet veilig voelt bij zijn ouders.
Dat wegstoppen van onprettige gevoelens is een gewoontepatroon geworden dat ons in ons volwassen leven niet meer helpt, maar juist dwars zit. Het zorgt ervoor dat we de hele tijd proberen het goed te hebben en tegelijk bang zijn dat het verkeerd zal gaan. Verlangen en angst.
Wanneer we eenmaal de moed opbrengen om de oude angst onder ogen te zien – om de monsters in onze kelder recht in de ogen te kijken – dan beginnen we de pijn te voelen die we zo lang verborgen probeerden te houden. En daar zit ’m de kneep: wanneer we de oude pijn gaan toelaten en gaan voelen, beseffend dat het oude pijn is, kunnen de bevroren delen in ons eindelijk gaan smelten. Daar is tijd en geduld voor nodig. Maar het is de enige weg naar werkelijk geluk. Wegrennen voor pijn leek lange tijd de oplossing te zijn, maar we hadden niet in de gaten dat daardoor de pijn juist bleef.
De moedige mensen die hun pijn onder ogen zien en helemaal doorvoelen, nemen op die wijze afscheid van hun kindertijd. Ze worden volwassen. Je kent ze vast wel: het zijn mensen die niet verlangen naar een wereld waarin alles beter is, maar die gewoon volkomen tevreden zijn met hier en nu. Zij hoeven niet meer iets tegenover hun oude pijn en angst te plaatsen, want ze zijn daarvoor niet langer op de vlucht. Zie kiezen niet voor de helft van het leven, maar voor het totale leven met alle ups én downs. Ze zijn verdrietig wanneer er iemand sterft van wie ze houden, boos wanneer iemand over hun grenzen gaat, bang wanneer er een gek met een mes achter hen aanrent… Ze voelen wat er op dit moment te voelen is, zonder te proberen het tegenovergestelde ervoor in de plaats te zetten. Ze zijn met wat is, en lijden er niet langer onder.
Aan het einde van de sessie gaat mijn cliënt met een stralend gezicht naar huis. Hij is zo blij dat ik hem heb geholpen wél naar zijn angst te gaan en die te doorvoelen, ondanks zijn tegenwerpingen. Hij heeft een eerste, maar grote stap gemaakt richting echt geluk.
‘Tegenover elke angst staat een even groot verlangen.’ Deze omkering volgt automatisch uit de eerste zin van dit artikel. Ons werkelijke verlangen is om onbekommerd te kunnen zijn met hoe het is. Zolang we op de vlucht zijn voor onze oude angst en pijn die afkomstig zijn uit onze kindertijd, geloven we dat we verlangen naar een eveneens kinderlijk paradijs-ideaal. We zijn pas volwassen en realistisch wanneer we onderscheid kunnen maken tussen onze oude angsten en de werkelijkheid van dit moment. En onszelf toestaan die oude angsten eindelijk te gaan voelen.